Praza da Catedral (La Voz de Galicia 19.10.1911)

Máis ca retrato, este é un bosquexo que nestes días esfumados en penumbra vén perfilado en confinado silencio. Manuel María dixo que Mondoñedo parece “unha man a medio abrir”, o venerable médico e escritor, Manuel Leiras Pulpeiro, que se parece a unha “cunquiña deleitosa, onde todo frolece e todo medra”, e Álvaro Cunqueiro que señorea unha valgada coa “medida  xusta do ollo humano”.

Sexa man, cunca exuberante ou espectro delimitado polo campo visual do ollo humano, Mondoñedo é, existe e atrae; imanta e namora.

Alén da súa trama urbana de inspiración tardomedieval e da disposición dos rueiros que converxen na praza nai e locus espiritual, a catedral do s. XIII, Mondoñedo descansa na historia dunha sede bispal milenaria, no título de cidade concedido por Afonso VII e na epopeia dunha antiga capital de provincia esluída en néboas de nostalxia.

Arredor, ambientando a fronte limpa desas glorias, baixo a vixianza atenta dos maceiros Padornelo, Pena da Roca, Toxiza ou Fiosas, trazos prehistóricos que nos conducen ao castro de Zoñán ou ao da Recadieira, á Cova do rei Cintolo ou á da Furada dos Cas. Lugares estes onde se fundiu e moldeou ouro mítico e onde aínda residen ocasionalmente encantos que a memoria convoca.

Andan polas rúas, tal avelaíñas indecisas, as notas de Castañeda, Pacheco e Veiga, este cun Himno eterno no sobrazo, e as pegadas líricas de Leiras, Noriega e Jácome. Mentres pace o gorrión no musgo dos lousados, Cunqueiro, ou alguén que se lle imita, enfeita algunha nova dun xornal para goce dos que agardan quenda na barbería do músicao Pallarego. A malpocada Manuela Rey, desde a Lisboa decimonónica e cosmopolita, sorrí, mentres Lence, o primeiro cronista, trenza as longas barbas diante da mirada atónita de Honor Tracy. Mayán sopesa o dato histórico.

A Fonte Vella anaina o Sixto polo día. De noite, no Seminario só se escoita o follear dos incunables da vetusta biblioteca. Unha procesión de celebridades domiciliadas no Vello Cemiterio sae de Rolda, desde a Ponte do Pasatempo ecoa por tres veces como un trono a voz desgarradora de Pardo de Cela: credo ou creo? Ninguén contesta. Só fala unha campá desde un pasado inocuo.

Nun repente, como un lóstrego descarreirado, desentumécese o futuro en pinceladas frescas. Abren as portas os museos, o da da Imprenta, o de Cunqueiro e o Diocesano. Desde o Bosque de Silva anuncia a fresca primavera un cuco novo.

Asubía o Valiñadares na Fabega, desde o mesmo leito onde enxendrou as canles muiñeiras e oleiras que se esparexen polo barrio dos Muíños. Na Mesopotamia da Mariña brinca a auga cativa no Salto do Coro e na Fervenza do Tronceda. O camiño que pisan os peregrinos de Oriente a Occidente acicálase e bendice a quen pasa pola Porta da Vila xornada tras xornada.

No Mondoñedo dos vivos, Marina Mayoral pinta un horizonte de palabras libres, Puchades amolece o metal da memoria, Xosé Vizoso cantaruxa mentres debuxa criaturas intanxibles, Paco Piñeiro declama o misterio do Reguengo, Fran Bouso afina a cítara da señardade infinita do barrio dos Muíños e Caxigueiro escribe cos dedos tinguidos de arxila un verso libre que, unha vez moldeado, migra lixeiro ata un futuro soñado.

Abel, Alicia, Armando, Artiaga, Cabanela, César, Chus, Doural, Gómez, Leivas, Mauro, Meilán, Mundo, Rebeca, Ruíz, Souto, Torterolo, Xe, Xulio… e tres mil e pico nomes máis aos que habería que engadir varios centos que sendo mindonienses de raíz, non o son de nación pero si de corazón.

Mondoñedo é, en resume, todo e nada. Nomes e voces, ecos dunha memoria imperecedoira; estación de tránsito, pulso inciático e punto final!

© Antonio Reigosa