A vida, ese estado no que os seres vivos aínda alentamos, disque pende, metaforicamente, dun fío. Porén, des que teño memoria e por mor de algo que aconteceu na miña casa, e que agora revivo ou rememoro para contalo, eu sempre crin que a vida pendía, en realidade, dunha candea. Máis exactamente, do tempo que dura acesa a luz dunha candea.

Na casa onde eu nacín alá en Zoñán, chamada des que teño memoria e indistintamente, Casa de Ambrosio, de Carreiras ou do Camiñeiro, había un pozo. Segundo me contaron, o pozo en orixe estaba ao resgardo dun alboio entre a vella casa e o camiño. Cando se ampliou a casa, as paredes medraron e choeron máis terreo, mudouse a porta de entrada e, entre outras consecuencias, o pozo deixou de estar illado como edificación anexa e converteuse nunha peza máis do interior da vivenda. Desde entón, aquela estancia gañada pasou a denominarse “O pozo” e proverse de auga fresca resultaba tan cómodo como que só había que pasar desde a cociña ao cuarto do pozo, desatrancar o manubrio e deixar caer o balde para que se enchese de auga, despois subilo, encher o tanque e beber ata matar a gusto a sede.

Contáronme que a construción do pozo fora obra de importancia. Ignoro se interviu algún poceiro ou zouril –xa non teño a quen lle preguntar– para sinalar o lugar exacto onde cavar, aínda que supoño que non pois dar coa auga fíxose agardar. A técnica de escavación era manual, moi sinxela, aínda que traballosa. Paseniño, mentres unha persoa ía cavando en redondo cun pico cara abaixo e ía sacando a terra cargándoa cunha pa nun cesto que outra persoa subía cunha corda e unha roldana. Ao tempo que se ía retirando a terra sobrante, no mesmo cesto baixaba a pedra que un canteiro ía paredando á inversa, desde a boca, para evitar, en caso de derrubamento, que os operarios quedasen sepultados. E así, día tras día, gañando profundidade ata dar coa desexada auga que non apareceu, aínda que o fixo abondosa, ata os 20 metros de profundidade.

Bebín esa auga moitas veces, lembro o seu sabor e, sobre todo, a temperatura que nos días máis fríos do inverno viña morna e nos máis calorosos do verán co frescor que agora sacamos das neveiras.

Tempo despois, cando se meteu a traída de auga na casa decidiuse tapar o pozo. Seguramente, na memoria dos meus pais estaba a lembranza do día que desapareceu a miña irmá e que mentres todos os veciños a buscaban e todo o silencio se concentraba en non querer pensar que unha das posibilidades era, precisamente, que caese no pozo. Non caera no pozo, afortunadamente. Decidira coller o camiño da escola –lembro o día, de xoina, agostador–, e ao querer seguir os pasos dos seus irmáns, perderase.

Anos antes houbera que facerlle unha limpeza ao pozo. O meu avó Xusto meteuse nun cesto que ía baixando a modo meu pai. Levaba canda si unha ferramenta para a limpeza das teas de araña e unha candea acesa. Se nalgún momento mermaba a luz que desprendía ou se apagaba –sinal de que se acababa o osíxeno e corría perigo a súa vida– debía avisar tirando varias veces da corda da que pendía o cesto para que o subisen de inmediato. E así foi!

©Antonio Reigosa

Serie: “Andel de marabillas”, El Progreso, 30 de outubro de 2023