“Pois mira, divides a túa alma e escondes unha parte dela nun obxecto externo ao teu corpo. Dese modo, aínda que o teu corpo sexa atacado ou destruído, non podes morrer porque parte da túa alma segue neste mundo, ilesa”.

Isto, máis ou menos, é o que lle di Slughorn ao futuro Señor Tenebroso en “Harry Potter e o misterio do príncipe”, na 6ª entrega da saga escrita por Joanne Rowling.

O da “alma externada” é un mito antigo e universal do que fala James Frazer en “La rama dorada”, e que consiste fundamentalmente en crer que a alma se pode ausentar do corpo, nunha ou en varias pezas, e que pode pasar a residir temporalmente dentro dun obxecto inanimado, dunha planta ou do corpo dun animal.

O máis interesante desta crenza é que mentres a alma está fóra do noso corpo, non podemos morrer, pero tamén é certo que se non a recuperamos ou ninguén lle causa dano, convertémonos en inmortais. Está claro que o peor que nos pode pasar, para ben ou para mal, é que o resto do mundo se esqueza de nós.

Nos contos, que son moitos, nos que parece imposible desfacerse dun xigante, dun ogro ou dun demo por teren a alma fóra do corpo precísase un heroe que descubra onde está agachada esa alma. Soe suceder que ao final da busca acabe aparecendo nunha illa, na que unha serie de animais ou plantas (o último é normalmente un paxaro ou unha flor) garden dentro do ventre ou na propia flor un ovo que é esa alma que procuramos.

Probablemente xa esteades pensando que me confundín de asunto e de lugar. Pois non; non me confundín. Vin aquí para falar de Toño Núñez e iso é o que veño facendo des que comecei a falar, e o que vou facer xa; presentárvolo como merece e deixar para un pouco máis adiante a cuestión de se Toño ten ou non, ou se é sospeitoso de ter, a “alma externada”

Toño Núñez naceu en Navia de Suarna, nunha das moitas portas que teñen Os Ancares. Pasou os primeiros cinco anos na aldea de Vilameixide cunha avoa que el tamén chama nai. Despois fíxose vilego para asistir á escola na capital do concello. Foi un neno do rural como tantos que soñaba con ser futbolista, como Amancio, ou con ser cantante de orquestra, como Pucho Boedo.

Aos once anos foi para Lugo estudar o bacharelato e despois Maxisterio, e para xogar ao fútbol no Iris de Magoi, un equipo modesto pero equiparable ao Atletic de Bilbao, pois non fichaba futbolistas que residisen máis aló das fronteiras territoriais do barrio de Magoi. No Iris xogaron en distintas épocas os hoxe escritores Paco Martín (que foi porteiro), Isidro Novo (lateral esquerdo) e Toño Núñez (que non sei en que posto xogaba). Pódese dicir, por tanto, que no Iris de Magoi, ademais de traballar ben o físico para poder xogar con garantías, neste equipo coidaban tamén a imaxinativa dos seus futbolistas, o que non é nada habitual.

Desde que acabou os estudos exerce de mestre, agora impartindo galego no IES do Camiño de Palas de Rei.

Na actualidade segue vivindo en Lugo, cidade na que participa en mil e un proxectos culturais. Canta nun coro que ten no repertorio algún dos seus poemas, escribe e ten publicado para os máis pequenos (Amores de gato e rato, As cores da vida, Mago Goma, De como Chispo, o esquío, puido co frío, O pirata Metapata, Macedonia de froitas, O monstro dos Ancares, O soño de Ánxela), e libros para todo tipo de lectores como “Navia nai” e este “Poemas de amor en Outono”, que hoxe presentamos. Tamén escribe esporadicamente artigos que se publican na prensa e colabora en obras colectivas con narracións ou poemas, polos que mereceu algún que outro premio.

Hai dúas obras que marcaron os comezos do seu interese pola literatura. Nos anos infantís foi a lectura da fascinante historia de “Xenoveva de Bravante”, e nos anos mozos a de “Memorias dun neno labrego” de Xosé Neira Vilas.

Comezou escribindo case clandestinamente; poemas de amor na adolescencia, máis adiante contos para o consumo privado das súas dúas fillas ou dos seus alumnos.

El di que comezou a escribir por timidez, por ser esta a mellor maneira de expresar o que non sabía comunicar doutra forma. E se foi por iso, benvido sexa ese apoucamento, pois hoxe por hoxe Toño Núñez, que foi construíndo aos poucos un grande e fermoso palleiro de palabras, é xa un autor con sitio de seu, con voz recoñecible na literatura galega.

Neste poemario, como noutras obras del, invoca a Navia natal como se fose unha divindade, esa patria da infancia que ten “un río, un castelo, unha praza, unha ponte, un muíño, unha fonte, unha igrexa, un cura, unha viúva, un vello, un tolo e un encoro” que sen chegar a selo nunca, condenou Navia a esmorecer entre “unha muralla de tesos acinchados”

Lendo as súas obras decatámonos en seguida de que ama a “Navia, nai”, a terra natal e o que nela se cría con paixón: sempre en diálogo coa a natureza e cos animais, pero sobre todo coa xente humilde e a sabedoría que carretan no cesto da memoria.

Nunca esquecerei unha viaxe que fixemos polos Ancares na compaña da miña e da súa familia e na que el nos fixo de guía. Balouta, Piornedo, Suárbol …aínda a neve abeiraba, cando non atrancaba literalmente o paso por aquelas estradas. Ao regreso guiounos ata un terreo que ten a un paso da vila de Navia, mesmo á beira do río, e alí, paseando sobre os moles campizos, contounos a ilusión que lle facía poboar de plantas aquela natureza.

Eu xa pensei daquela, e agora estou absolutamente convencido, de que Toño Núñez non vai habitar de arboredo esa finca para sacarlle un proveito económico senón para repoboar Navia, o seu Paraíso.

Aínda que unha boa parte dos personaxes dos contos e lendas recollidos por todo o mundo con “alma externada” acaban mal, pois sempre aparece algún “listillo” que descobre onde se agacha esa alma e acaba por facer algunha barbaridade, hai outras historias co mesmo tema que acaban ben; incluso moi ben.

No conto exipcio coñecido como “Os dous irmáns”, un texto que se conservou nun papiro do s. XII ou XIII a. d. C., un dos irmáns chamado Bata anuncia que arrinca o seu corazón, e que o esconde nunha flor dunha planta aínda nova que co tempo chegaría a ser o bico dunha gran árbore. E tamén dixo que cando cortasen aquela árbore, o seu corazón caería ao chan e el morrería, pero se alguén o collese e o metese nun vaso de auga, reviviría. Recordade que abonda con poñer o corazón ou alma externada nun modesto e humilde, pero imprescindible para a vida, vaso cheo de auga.

Agora supoñede que Toño Núñez garda a súa alma externada nunha desas árbores que planta e coas que repoboa o Paraíso da súa infancia, alí en Navia de Suarna.

Eu estou convencido de que así é; polo tanto se no futuro vedes que agreden esas árbores, procurade saber de cal se desprende a alma de Toño Núñez.

Despois, este xa é favor que vos pido, collédea e poñédea sen demora nun vaso de auga, a ser posible collida no río Navia.

Toño, como toda a boa xente que hai no mundo, merece renacer alí onde naceu ao soñar e ao querer ser, que é, como el nos amosa coa súa obra, o mellor sustento da mellor literatura.

©Antonio Reigosa

Mondoñedo, 2 de decembro de 2016

Nota

Este texto foi lido na presentación do poemario “Poemas de amor en Outono”, de Toño Núñez, o venres, 2 de decembro de 2016 no Centro Cultural de Alcántara, en Mondoñedo. Interviron neste acto, organizado pola Asociación “AS San Lucas” e o Colectivo Mondoñedo É …, Xulia Nogueira, Suso Álvarez, Miguel Souto, Armando Requeixo, Chus Amieiro, Martiño Maseda, María Xosé Lamas, María José Fernández, Toño Núñez e o autor deste texto.